Σκύλοι και επιθετικότητα

Σκύλοι και επιθετικότητα​

Όταν ακούμε για επιθετικότητα το μυαλό μας πάει σε κάτι κακό και άσχημο. Στην πραγματικότητα όμως, η επιθετικότητα είναι μία πολύ χρήσιμη συμπεριφορά και αποτέλεσμα εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης.​ Η επιθετικότητα βοηθάει έναν οργανισμό να επιβιώσει, να αμυνθεί και να περάσει τα γονίδιά του στην επόμενη γενιά. Είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία που μας έχει δώσει η φύση.

Το τρίπτυχο όλων των οργανισμών είναι η τροφή, η επιβίωση και η αναπαραγωγή.

Ο στόχος κάθε ζώου είναι να μεγιστοποιήσει όλες τις πηγές που αυξάνουν την ευζωία, να εξοικονομήσει όσους πόρους μπορεί και να αποφύγει πιθανούς κινδύνους. Ένα μέσο για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι και η επιθετικότητα.​

Παρόλα αυτά, όλοι οι οργανισμοί καταφεύγουν στην βία σαν έσχατη λύση, καθώς οι βίαιες συγκρούσεις αποτελούν μία επικίνδυνη, ενεργοβόρα λύση, πρωτίστως για τους ίδιους. Στην φύση η επιβίωση είναι πολύ δύσκολη, ακόμα και ένας μικροτραυματισμός μπορεί να κάνει την διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου .​

Επίσης, η καταφυγή σε βίαιη συμπεριφορά​​ είναι μία πολύ δυσάρεστη κατάσταση και για τον ίδιο τον επιτιθέμενο οργανισμό.

Το κοκτέιλ των ορμονών που εκκρίνεται ξαφνικά στο σώμα του επιτιθέμενου οργανισμού, προκαλεί απότομα μία αρκετά δυσάρεστη​ αίσθηση που όμως με την απομάκρυνση της αιτίας του βίαιου ξεσπάσματος (το ερέθισμα που έβαλε τον οργανισμό σε κατάσταση φυγής ή μάχης),​ αλλάζει και δημιουργεί μία σταδιακή ανακούφιση στον οργανισμό.  Αυτή ακριβώς η ανακούφιση που αισθάνεται μετά την απομάκρυνση του ερεθίσματος, είναι και η αιτία που μπορεί να επαναληφθεί αυτή η βίαιη συμπεριφορά.​

Και στα ζώα και στον άνθρωπο όταν η αμυγδαλή εντοπίσει κάποιον κίνδυνο (αντικειμενικό ή υποκειμενικό) ή όταν βρίσκεται σε ιδιαίτερα αγχωτικό περιβάλλον, παρακάμπτει το σκεπτόμενο μέρος του εγκεφάλου, δεν αξιολογεί τα σινιάλα από το περιβάλλον και λειτουργεί αυτόματα. Τον έλεγχο, ουσιαστικά, παίρνει ο πρωτόγονος εγκέφαλος που αναγκάζεται να αντιδράσει. Δεν σκέφτεται, δεν επεξεργάζεται πληροφορίες. Όταν υπάρχει κίνδυνος, μπαίνουμε αυτόματα σε κατάσταση φυγής ή μάχης και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, είναι «σαν αντανακλαστικό».​

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τον όρο επιθετικότητα. Επιθετικότητα είναι η εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς.

Απειλητικές συμπεριφορές όπως γρύλισμα, κίνηση προς​ τα μπροστά, διαφέρουν από την πραγματική επιθετικότητα. Είναι μία ύστατη προσπάθεια αποκλιμάκωσης περισσότερο παρά κλιμάκωσης.​

Σημειώνω ότι οι κυνηγετικές συμπεριφορές διαφέρουν από την πραγματική επιθετικότητα. Είναι επικίνδυνες ναι, αλλά κινητοποιούνται αλλιώς και αποσκοπούν αλλού. Το κυνηγετικό ένστικτο ελέγχεται από διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου και έχει να κάνει με την έκκριση ντοπαμίνης, στην θέα κάποιου ερεθίσματος που ο θηρευτής ερμηνεύει ως έναυσμα θήρευσης. Το θηρευτικό ένστικτο ερεθίζει τα κέντρα του εγκεφάλου που εμπλέκει και το παιχνίδι.  Επισημαίνω όμως, ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι κάτι επικίνδυνο, απλά αντιμετωπίζεται διαφορετικά.​

Από ηθολογική άποψη, είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τον φόβο για τους ξένους, από την φύλαξη πόρων ή την φύλαξη πόρων από το αίσθημα αυτοσυντήρησης, γιατί σε όλα αυτά μπαίνει ο οργανισμός σε κατάσταση φυγής ή μάχης .

Οι σκύλοι πρέπει να πιεστούν πολύ για να επιτεθούν, καθώς είναι εξημερωμένα ζώα. Αυτό σημαίνει ότι μπαίνουν πιο δύσκολα σε κατάσταση φυγής ή μάχης. Είναι πολύ κοινωνικοί, παιχνιδιάρικα ζώα και δημιουργούν εύκολα σχέσεις μεταξύ τους καθώς και με άλλα είδη.​

Οι πιθανότητες να δαγκωθούμε σοβαρά από σκύλο είναι πολύ λίγες, ενώ σύμφωνα με την Janis Bradley και το βιβλίο της “Dogs bite but balloons and sleepers are more dangerous”, οι πιθανότητες θανατηφόρας επίθεσης είναι σχεδόν μηδαμινές.

Μία στις 18 εκατομμύρια… Είναι δυο φορές πιο πιθανό δλδ να κερδίσει κάποιος​ ​ το Τζακ Ποτ στο Λόττο και πέντε φορές πιο πιθανό να σκοτωθεί από κεραυνό . Στην Αμερική καταγράφονται 10 θάνατοι από επίθεση σκύλου ετησίως, ενώ ο αριθμός των θανάτων παιδιών κάτω των 10 ετών από το χέρι των γονιών τους, φτάνει τους 816 τον χρόνο… Αναφέρει επίσης, πως οι θάνατοι από μπαλόνι (μην με ρωτήσετε πως μπορείς να πεθάνεις από ένα μπαλόνι δεν ξέρω) είναι 11 τον χρόνο.

Για να φτάσει λοιπόν να δαγκώσει ένας σκύλος θα πρέπει να προηγηθούν​ πολλά λάθη.

​

Είναι επίσης, σημαντικό να τονιστεί, ότι δεν εξαρτάται από την ράτσα του σκύλου. Είναι το περιβάλλον που διαμορφώνει τελικά την συμπεριφορά και τον χαρακτήρα του σκύλου. Ήδη από το 1965 οι Scott and Fuller με το βιβλίο τους​

Genetics and the Social Behavior of the Dog, έχουν δηλώσει ότι το περιβάλλον έχει την ίδια και μεγαλύτερη​ ​βαρύτητα σε σύγκριση με τα γονίδια. Ενώ, υπάρχει πλέον επιστημονική συναίνεση στο ότι το περιβάλλον (συνθήκες ανατροφής) που επιλέγει πια γονίδια θα ενεργοποιηθούν! Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορεί να έχουν κληρονομηθεί​​ κάποια γονίδια που στο ανάλογο περιβάλλον να μένουν ανενεργά.​

Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Jaak Pankseep ,το πόσο υποστηρικτικό ή στρεσογόνο είναι το περιβάλλον που μεγαλώνει ένας οργανισμός, παίζει καθοριστικό ρόλο. Στο βιβλίο του THE EMOTIONAL FOUNDATIONS OF PERSONALITIES αναφέρει, ότι μητέρες ποντίκια που πρόσεχαν - έγλυφαν και καθάριζαν - πολύ τα νεογέννητα τους, αυτά μεγαλώνοντας ήταν πολύ πιο ανθεκτικά σε ποικίλες στρεσογόνες καταστάσεις, παρήγαγαν λιγότερες στρεσογόνες ορμόνες, επανέρχονταν πιο γρήγορα μετά από κάποιο τρομακτικό συμβάν και γενικά διαχειρίζονταν καλύτερα το άγχος τους, σε σχέση με τα νεογέννητα που οι μητέρες τους δεν αφιέρωναν τόσο χρόνο σε αυτές τις δραστηριότητες.

Έτσι και με τα κουτάβια, παίζει ρόλο η κληρονομικότητα, αλλά είναι πολύ πιο σημαντικό το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν. Αν οι πρώτες εμπειρίες είναι ευχάριστες, τότε αυτές λειτουργούν σαν εμβόλιο κατά των προβληματικών συμπεριφορών. Αν όμως το κουτάβι, μεγαλώσει σε αγχωτικό και καταπιεστικό περιβάλλον, μπαίνουν οι βάσεις για προβληματικές και ενδεχομένως βίαιες συμπεριφορές .​

Όσο πιο πολλή αγάπη παίρνουν μικρά, τόσο περισσότερη αυτοπεποίθηση και κοινωνικότητα δύνανται να έχουν μεγαλώνοντας .​

Είναι πέρα για πέρα λάθος να αφήνουμε το κουτάβι μας να κλαίει με τις ώρες για να μην το κακομάθουμε, έτσι έλεγαν κάποτε και για τα παιδιά. Βάζοντας τις βάσεις για την δημιουργία ανασφαλών ατόμων, μέχρι να έρθει η σύγχρονη επιστήμη και να καταρρίψει αυτήν την πεποίθηση. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και με τα κουτάβια . Οι άνθρωποι και ιδίως τα παιδιά, μοιάζουν πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε με τους σκύλους.​ ​ Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν διαφέρει​ ​ από τον εγκέφαλο των άλλων θηλαστικών. Έχουμε πιο ανεπτυγμένο νεοφλοιό,​ ​αλλά τα συναισθήματα εδρεύουν σε πιο αρχαία μέρη του εγκεφάλου, που είναι πανομοιότυπα με των άλλων θηλαστικών.

Αν θέλουμε λοιπόν να αποφύγουμε την επιθετικότητα σε έναν σκύλο θα πρέπει να φροντίζουμε όσο γίνεται το κουτάβι μας και τον σκύλο μας και να μην τον μαλώνουμε.​ Ειδικά η τιμωρία συνδέεται άμεσα με την παρουσία επιθετικής συμπεριφοράς στην συντριπτική πλειοψηφία των ερευνών.​

Σύμφωνα με την σειρά μαθημάτων του​ ​ Dr Tim Lewis, «Biology Of Aggression» για να ελαχιστοποιήσουμε ακόμα περισσότερο (από τη φύση τους και από την χρόνια εκτροφή τους ήδη είναι πολύ μικρές οι πιθανότητες εμφάνισης επιθετικότητας) τις πιθανότητες εμφάνισης επιθετικής συμπεριφοράς σε έναν σκύλο, οι παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι:

Τα γονίδια των γονιών του​

Το περιβάλλον που έχουν ανατραφεί οι γονείς του (καθώς περιγενετικοί και επιγενετικοί παράγοντες παίζουν μεγάλο ρόλο).

Το περιβάλλον που κυοφόρησε η μητέρα το κουτάβι​

Το περιβάλλον που μεγαλώνει το κουτάβι​

Η διατροφή​

Η άσκηση​

Οι αρρώστιες​

Αν πρέπει να καταλάβουμε κάτι, είναι πως όσο πιο πολύ πιέζουμε τον σκύλο μας, όσο πιο πολύ καταπίεση και βία χρησιμοποιούμε - και η βία δεν είναι μόνο σωματική, υπάρχει και η ψυχολογική, η κοινωνική και η συναισθηματική - τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να συμπεριφερθεί βίαια με την σειρά του.​

Κλείνοντας παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο WONDER DOG how the science of dogs changed the science of life του Jules Howard​

«Αν βλέπουμε τα ζώα σαν κτήνη, τότε αυτό θα αντανακλούν πίσω.

Αν τους φερόμαστε σαν σε τέρατα, θα πρέπει να περιμένουμε να τα δούμε να συμπεριφέρονται σαν τέρατα. Είναι το ίδιο με τους ανθρώπους.​»

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Davis, K. L., & Panksepp, J. (2018). The emotional foundations of personality: A neurobiological and evolutionary approach. WW Norton & Company.

Gordon, J. (2014). Animal Viewpoints in the Contact Zone of Adam Hines’s Duncan the Wonder Dog. Humanimalia, 5(2), 26-46.

O'Heare, J. (2017). Aggressive behavior in dogs: A comprehensive technical manual for professionals. Dogwise Publishing.

Westlund, K., & Cloutier, S. (2020). Animal Emotions and Moods: Why They Matter. In Animal-centric Care and Management (pp. 31-42). CRC Press.

Scott, J. P., & Fuller, J. L. (2012). Genetics and the Social Behavior of the Dog (Vol. 570). University of Chicago Press.

Van der Kolk, B. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. New York.

Biology of Dog Aggression. puppyworks. (n.d.). Retrieved November 4, 2022, from https://www.puppyworks.com/product-page/biology-of-dog-aggression-1

Wonderdog: How the science of dogs changed the science of life kindle ... (n.d.). Retrieved November 4, 2022, from https://www.amazon.com/Wonderdog-Science-Dogs-Changed-Life-ebook/dp/B09S11Z8CY

Παράσχης Αλέξανδρος​

Ο μόνος Έλληνας αναγνωρισμένος Σύμβουλος συμπεριφοράς ( CBCC-KA ) και Εκπαιδευτής (CPDT-ΚΑ ) από τον παγκόσμιο φορέα πιστοποιήσεων CCPDT

Υπεύθυνος της Ακαδημίας Εκπαιδευτών Dog Friendly Academy​ https://www.dogfriendly.gr/